Richtlijn herkennen online radicalisering

Online radicalisering is een complex fenomeen: het vindt vaak snel, onopgemerkt en subtiel plaats, waardoor tijdig signaleren en ingrijpen lastig is. Er zijn indicatoren maar er is geen ‘checklist’ van gedragingen die wijzen op (online)radicalisering. Of een persoon kwetsbaar is voor radicalisering, is afhankelijk van een combinatie van beschermende en risicofactoren en ‘offline’ en ‘online’ invloeden. Eén signaal betekent niet meteen dat iemand is geradicaliseerd. Om vroegtijdig in te kunnen grijpen in een mogelijk radicaliseringsproces, is het belangrijk om mogelijke signalen te herkennen en zorgen bespreekbaar te maken. Bewustwording is hiervoor een belangrijke eerste stap.

Hoe kan radicalisering zich online uiten?

  • Consumeren van extremistische en terroristische content. Het online domein maakt het makkelijk om deze content waar dan ook ter wereld te vinden. Hier bovenop komt nog de versterkende werking van aanbevelingssystemen en het ontstaan van echokamers. Extremistisch gedachtengoed en geweld worden hierdoor makkelijk vindbaar en genormaliseerd.
  • Het delen van online extremistisch en terroristisch materiaal. Denk aan foto’s en video’s waarin een sterk wij-zij denken naar voren komt of waarin terrorisme wordt verheerlijkt.
  • Het gebruik van symboliek en namen van aanslagplegers of verheerlijking van bepaalde leiders of periodes uit de geschiedenis. Bijvoorbeeld in gebruikersnamen, captions (tekst of emoji’s onder een post), bio’s (tekst of emoji’s bovenaan het profiel), reacties onder posts, achtergronden en profielfoto’s. Ben je een lokale professional, dan kan je toegang aanvragen tot de symbolenbank.
  • Hondenfluitjes. Emoji’s, humor en memes worden gebruikt als hondenfluitjes; ze hebben een dubbele betekenis die vaak niet opvalt als je hier niet van op de hoogte bent. Vaak vallen hondenfluitjes binnen de vrijheid van meningsuiting, tenzij ze expliciet haat zaaien, discrimineren of oproepen tot geweld. Toch zijn ze binnen de context van radicalisering, extremisme en terrorisme problematisch, omdat deze uitingen kunnen bijdragen aan normalisering van haatdragend gedachtengoed.

Welke opvallende gedragingen kunnen duiden op online radicalisering?

  • Sociale isolatie en vergrote online aanwezigheid. Als iemand in de fysieke wereld niet goed meekomt, kan online een sterke sociale verbondenheid worden gevonden en een gevoel van erkenning of status. Een signaal van online radicalisering kan zijn dat iemand zich terugtrekt, sociale banden met vrienden, familie en collega’s verwaarloost en juist veel tijd online spendeert
  • (Online) uitingen. Het kan worden opgemerkt dat iemand openlijker extremistische (online) uitspraken doet. Dit kan spanningen geven met anderen, wat weer tot verdere isolatie kan leiden.

Hoe ga je het gesprek aan? 

Een gesprek over online gedrag en wat iemand online zoal tegenkomt, kan bijdragen aan bewustwording en digitale weerbaarheid.

Er is niet één beste manier om dit gesprek aan te gaan. Belangrijk is om een open en geïnteresseerde houding aan te nemen. Mogelijke vragen en gespreksonderwerpen kunnen zijn:

  • Op welke social media of gamingplatformen ben je actief?
  • Wat voor content komt kom je tegen? Deel je zelf ook dingen?
  • Hoe denk je over deze content? Worden er ook wel eens dingen gedeeld die je niet zo leuk vindt?
  • Hoe ga je om met online discussies / haat / en andersdenkenden?
  • Denk je dat je jezelf anders presenteert online dan in de fysieke wereld?
  • Heb je online vrienden? Wie zijn deze vrienden?
  • Game je met vrienden of ook met onbekenden?
  • Hoe lang ben je iemand online en wanneer? Waarom breng je veel tijd online door?
  • Het valt me op dat je je wat meer afzondert. Klopt dit, en waarom is dit?
  • Ik las laatst …, ik vroeg me af hoe jij hiernaar kijkt? Of jij deze dingen wel eens tegenkomt?
  • Wat bedoelde je precies met wat je laatst deelde? Of: Ik zag je post laatst, ik vroeg me af hoe het met je gaat?

Twijfel of een melding maken?

  • Lokale meldstructuur gemeente; maak een melding bij de gemeente.
  • Politie; neem contact op met de wijkagent. 
  • Neem contact op met het Landelijk Steunpunt Extremisme (LSE) of via de Chatfunctie van het LSE, waar professionals, iedereen die zorgen heeft over een ander of personen die zich zorgen maken over hun eigen gedachten anoniem in gesprek kunnen voor informatie, advies of passende ondersteuning.

Verdiepingsmogelijkheden

Rijksopleidingsinstituut tegengaan Radicalisering (ROR)

Voor lokale professionals heeft het ROR een workshop ontwikkeld die meer inzicht biedt in online radicalisering. Daarnaast heeft het ROR voor leerkrachten een serious game ontwikkeld waarin een van de verhaallijnen zich ook richt op dit thema. Voor meer informatie over het aanbod van het ROR kunt u hier terecht.

Onderzoeken en publicaties

Van de groeiende invloed van de online leefwereld gaat een concrete dreiging uit, zoals het toenemend aantal jongeren dat actief is in rechts-terroristische en jihadistische online milieus. Wie daar meer over wil weten binnen de aanpak radicalisering, extremisme en terrorisme, kan verschillende publicaties raadplegen.

NCTV

Vanuit de Versterkte Aanpak Online inzake extremistische en terroristische content werkt de NCTV aan de beleidsmatige aanpak van extremistische en terroristische content. Deze aanpak richt zich op vier pijlers: een structurele dialoog met de internetsector, het wettelijk instrumentarium, handvatten voor de lokale aanpak en preventie en de internationale inzet. Daarnaast wordt er in verschillende publicaties aandacht gegeven aan het online domein.

Onderzoeken en publicaties

Lees verder

Vragen?

Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Mail dan naar pls@minjenv.nl.