Extremisme kent vele vormen. Het is voor de aanpak belangrijk eenzelfde definitie te gebruiken. Daarom zullen de AIVD en de NCTV vanaf nu onderstaande definitie gebruiken om extremisme te omschrijven.
In de definitie wordt de nadruk gelegd op de effecten van extremistische handelingen, namelijk het ondermijnen van de democratische rechtsorde. De definitie maakt ook duidelijk dat extremisme via zowel niet-gewelddadige als gewelddadige activiteiten kan plaatsvinden:
Het uit ideologische motieven bereid zijn om niet-gewelddadige en/of gewelddadige activiteiten te verrichten die de democratische rechtsorde ondermijnen.
Hieronder zijn een aantal termen die wellicht vragen oproepen nader toegelicht.
Ideologisch motief
- Wat is een ideologisch motief: het handelen vanuit een bepaald wereldbeeld om een al dan niet specifiek einddoel te bereiken. Dit einddoel kan ook beperkt zijn tot: anders dan nu.
- Wat is juist geen ideologisch motief: persoonlijk, crimineel, of geldelijk.
Bereidheid
- Bereidheid is in dit geval het hebben van de intentie om via niet-gewelddadige en/of gewelddadige activiteiten de democratische rechtsorde te ondermijnen.
- Bereidheid is gekoppeld aan het voornemen om te handelen.
Niet-gewelddadige activiteiten
Extremisme kan zich uiten in geweld, maar ook op niet-gewelddadige wijze. Voorbeelden van niet-gewelddadige ondemocratische activiteiten zijn op het stelselmatige wijze:
- haat zaaien;
- angst verspreiden;
- doelbewust desinformatie verspreiden;
- demoniseren en intimideren;
- verwerpen van wet en regelgeving;
- pogingen om een parallelle samenleving tot stand te brengen waarbij het gezag van de Nederlandse overheid en het rechtssysteem wordt afgewezen.
Ondermijning democratische rechtsorde
Democratische rechtsorde verwijst naar een samenleving waarbij de wisselwerking tussen overheid en burgers en burgers onderling verloopt volgens de principes, procedures en instituties die voortkomen uit de grondwettelijk vastgelegde vrijheden en rechten. Hierbij gaat het om gelijkheidsrechten, vrijheidsrechten en participatierechten.
De democratische rechtsorde is dus niet alleen een politiek en juridisch systeem, oftewel de democratische rechtsstaat, maar ook een manier van samenleven. Dit is de open samenleving die er onder andere voor zorgt dat iedereen binnen dit systeem beschermd wordt en op een vrije manier kan leven.