Audiofragment over anti-institutioneel terrorisme en extremisme

Geweldsdreiging anti-institutionele beweging

[spreker 1] We spreken opnieuw over anti-institutioneel terrorisme en niet alleen extremisme. Gaat er ook een geweldsdreiging uit van de anti-institutionele beweging?

[spreker 2] Jazeker, van een klein deel van de anti-institutioneel extremistische beweging gaat een geweldsdreiging uit. Bij een enkeling gaat het om een terroristische dreiging. Zelfverklaarde soevereinen vormen hierbij een belangrijke subgroep. Vorig jaar zijn enkele soevereinen aangehouden op verdenking van onder meer het aanzetten tot het voorbereiden van een terroristisch misdrijf en deelname aan een terroristische organisatie. Toch is hiermee de potentiële dreiging vanuit de kleine groep geweldsbereide anti-institutioneel extremisten niet helemaal weggenomen.

[spreker 1] Zijn er ook andere geweldsdreigingen vanuit anti-institutionele hoek?

[spreker 2] Ja, naast de dreiging van terroristisch geweld leidt anti-institutioneel gedachtegoed bij sommigen ook tot ad hoc geweld. Dit vindt voornamelijk plaats wanneer anti-institutioneel extremisten in aanraking komen met vertegenwoordigers van de overheid, zoals agenten of gemeenteambtenaren. Er is bijvoorbeeld een bredere groep van enkele duizenden soevereinen die weigert betalingsverplichtingen aan de overheid of private bedrijven te voldoen. Ook komt het voor dat men zichzelf en gezinsleden uitschrijft bij gemeenten en sommigen hun kinderen van school halen.

[spreker 1] Wat kunnen de gevolgen zijn van dit soort acties?

[spreker 2] Dit alles kan leiden tot financi‘le of andere problemen, bijvoorbeeld dat kinderen uit het zicht van jeugdzorg raken. Wanneer instanties toenadering zoeken tot deze groep soevereinen kan dit gepaard gaan met bedreigingen, intimidatie, doxing en geweld tegen deurwaarders, politieagenten, jeugdzorgmedewerkers of andere ambtenaren. Dit bemoeilijkt deze instanties in het uitvoeren van hun taken. Als soevereinen officieel niet meer in een gemeente ingeschreven zijn, beperkt dit het handelingsperspectief en zicht van gemeenten en andere instanties op deze groep. Daarbij kan men denken aan tijdige medische, psychologische of schuldhulpverlening.

[spreker 1] En vormen anti-institutioneel extremisten een gevaar voor het functioneren van de democratische rechtsorde?

[spreker 2] Je zou kunnen stellen dat er sprake is van een algemene verharding en normvervaging in Nederland. Soms zijn extremisten dader of spelen zij een aanjagende rol. Het aantal geweldsincidenten dat in Nederland kan worden toegeschreven aan anti-institutioneel extremisten zelf, is tot nu toe relatief beperkt gebleven.

[spreker 1] Maar de verspreiding van complottheorieën, mis- en desinformatie door anti-institutioneel extremisten draagt er wel aan bij dat onder meer politici, wetenschappers en journalisten te maken krijgen met bedreiging, intimidatie en geweld. Is dat meer dan voorheen?

[spreker 2] Het afgelopen decennium is er in Nederland een toename van fysieke en online bedreigingen of intimidatie van politici. Een kwart van de Tweede Kamerleden krijgt momenteel een vorm van beveiliging. Een groot deel van de bedreigingen is te herleiden tot anti-institutioneel extremisten. In 2024 kreeg bijna de helft van politieke ambtsdragers op decentraal niveau te maken met een vorm van agressie. Vrouwen krijgen hierbij anderhalf keer vaker te maken met agressie dan mannen. De onverminderd grote hoeveelheid agressie tegen ambtsdragers ondermijnt het functioneren van het openbaar bestuur en daarmee de democratische rechtsorde. Lokale politici durven, zich net als bij lokale rechts-extremistische dreiging, niet altijd meer vrijuit te spreken en mensen stellen zich minder snel verkiesbaar.