De terroristische dreiging vanuit het rechts-extremisme tegen Nederland is de afgelopen jaren vrijwel gelijk gebleven. Er is sprake van een blijvende geweldsdreiging vanuit het rechts-terroristische online milieu. Daarnaast heeft deze terroristische geweldsdreiging zich het afgelopen jaar ook gemanifesteerd binnen het bredere, deels offline, rechts-extremistische milieu. In het afgelopen half jaar waren er enkele arrestaties naar aanleiding van ambtsberichten van de AIVD. Er is nog geen sprake van een algehele toegenomen terroristische geweldsdreiging binnen het gehele rechts-extremistische landschap in Nederland, maar dit zou in de toekomst wel kunnen.
Verder vormt het rechts-extremisme in den brede een dreiging voor de democratische rechtsorde. Door het verspreiden van desinformatie en complottheorieën en het normaliseren van rechts-extremistisch gedachtegoed jagen rechts-extremisten angst, haat en racisme aan in de Nederlandse samenleving. Dit leidt tot toenemende spanning en conflicten tussen verschillende groepen. Het opent de deur naar intolerantie, uitsluiting, vijandsbeelden en dehumanisering. Deze spanningen uiten zich ook in bedreigingen van en agressie tegen (lokale) bestuurders. In sommige gevallen kan het leiden tot geweldsincidenten.
Rechts-extremisten streven naar een witte etnostaat
Het rechts-extremistische gedachtegoed in Nederland is geïnspireerd door het identitarisme, ultranationalisme en nazisme. Hierbij wordt gestreefd naar de overheersing van de samenleving door de ‘eigen’ cultuur, identiteit en etniciteit. Het uiteindelijke doel is het stichten van een witte etnostaat. Rechts-extremisten propageren daarbij de omvolkingscomplottheorie. Deze rechts-extremistische complottheorie beschrijft immigratie van vooral moslims en personen met een donkere huidskleur als een bewuste en planmatige demografische aanval door een joodse en/of linkse elite op de oorspronkelijke witte bevolking van Europa.
Binnen het rechts-terrorisme wordt de omvolkingscomplottheorie gekoppeld aan een onvermijdelijk geachte ‘rassenoorlog’. Volgens de theorie van het accelerationisme moet deze oorlog zo snel mogelijk uitbreken om de kans op een witte etnostaat te vergroten. Om deze oorlog te ontketenen pogen rechts-terroristen zoveel mogelijk chaos te creëren in de samenleving, onder andere door het plegen van aanslagen. Individuen binnen rechts-terroristische online netwerken halen inspiratie uit het accelerationisme, maar creëren daarnaast ook geregeld een eigen gewelddadig wereldbeeld.
Meeste rechts-extremisten zetten in op normalisering gedachtegoed
Op dit moment zien de meeste rechts-extremisten (openlijk oproepen tot) geweld als contraproductief. Zij streven ernaar de weerstand tegen rechts-extremistische ideeën en activiteiten binnen een samenleving te verkleinen (normalisering) en daarmee hun aanhang te vergroten. Vanuit een meer invloedrijke positie willen zij de democratische rechtsorde afbreken en een witte etnostaat stichten. Naast de omvolkingscomplottheorie verspreiden zij
denkbeelden over ‘wit bewustzijn’, en spelen zij in op de toegenomen populariteit van conservatieve man-vrouwverhoudingen en masculiniteit. Op deze manier proberen zij jonge witte mannen en conservatieve personen aan te spreken.
Rechts-extremisten streven tevens naar ‘remigratie’: een verhullend woord waarmee zij doelen op het uiteindelijk deporteren van miljoenen mensen op basis van hun ‘ras’, geloof, geaardheid of onwelgevallige standpunten. Het feit dat delen van de politiek en maatschappij termen als omvolking en remigratie overnemen, geeft rechts-extremisten het gevoel dat ze het tij mee hebben en slagen in het normaliseren van hun gedachtegoed.
Nederlandse aanhangers rechts-terrorisme actief binnen transnationale netwerken
Binnen het transnationale rechts-terroristische online milieu zijn naar schatting enkele honderden Nederlanders actief. Een deel van de deelnemers binnen deze netwerken is minderjarig en hebben soms een zeer jonge leeftijd. Het gaat hier vaak om kwetsbare en beïnvloedbare jongeren die in zeer korte tijd radicaliseren. Soms kampen zij ook met psychosociale problematiek. Het exacte aantal Nederlanders binnen het rechts-terroristische online milieu is onduidelijk omdat deelnemers vaak onder verschillende pseudoniemen lid zijn van meerdere rechts-terroristische chatgroepen. Ook stappen ze geregeld over naar nieuwe chatgroepen of platforms en zijn ze niet allemaal direct herkenbaar als Nederlander doordat ze bijvoorbeeld communiceren in het Engels.
Aanhouding binnen het rechts-extremistische landschap
Ondanks de geweldsdreiging die uitgaat van de rechts-terroristische netwerken is het aantal aanhoudingen in de afgelopen jaren relatief beperkt geweest. Toch worden in sommige gevallen jonge personen, die soms minderjarig zijn, aangehouden op verdenking van het dreigen met een rechts-terroristische aanslag. Het afgelopen jaar betrof dit één arrestatie op verdenking van onder andere bedreiging met een terroristisch misdrijf.
Rechts-extremistische groepen in Nederland klein, maar met een relatief groot bereik
De rechts-extremistische beweging in Nederland bestaat uit een los netwerk van groeperingen en personen. Dergelijke groeperingen hebben meestal een kern van tientallen actieve leden, maar online bereiken zij vaak duizenden personen met uitschieters naar enkele honderdduizenden tot meer dan een miljoen. In andere West-Europese landen zijn de verhoudingen tussen actieve leden en hun bereik vergelijkbaar, al kunnen absolute aantallen hoger liggen in landen met meer inwoners.
Om de fysieke weerbaarheid van het ‘blanke ras’ te vergroten en te beschermen, organiseren rechts-extremisten zomerkampen, survivaloefeningen en vechtsporttrainingen en -evenementen. Daarnaast heeft een enkele Nederlandse rechts-extremistische groep een straatpatrouille gelopen. Dergelijke activiteiten vinden plaats binnen de eigen groep, in samenwerking met andere Nederlandse groeperingen of binnen hun internationale netwerk.
Rechts-extremistische invloeden kunnen leiden tot geweld in de samenleving
Met name in het migratiedebat pogen rechts-extremisten het gedachtegoed over omvolking en remigratie te normaliseren. Daarbij spelen ze in op zorgen en angsten die leven binnen bepaalde delen van de bevolking. Ze zijn aanwezig bij protesten tegen opvanglocaties voor asielzoekers en anti-immigratieprotesten en mengen zich voorafgaand aan dergelijke protesten actief in het online debat. Dit kan een aanjagend en opruiend effect hebben op het verloop van dergelijke protesten en mogelijk ook resulteren in extremistische daden door aanwezigen, waaronder bedreiging, brandstichting en geweld, zoals tijdens de anti-immigratiedemonstratie in Den Haag op 20 september 2025.
Het rechts-extremistische geweld tijdens anti-immigratiebetogingen is mede het gevolg van het steeds gangbaarder worden van rechts-extremistisch gedachtegoed in de samenleving. Door deze normalisering voelen personen zich vrijer om hun rechts-extremistische denkbeelden te uiten in publieke ruimten.