Jihadisme en radicale islam
De grootste terroristische dreiging voor Nederland en de meeste andere Europese landen blijft voortkomen uit het jihadisme. Aanhangers van dit gedachtegoed streven ernaar om overheden in de islamitische wereld via een gewapende strijd omver te werpen en te vervangen door een islamitische staat of kalifaat, dat uiteindelijk de hele wereld zou moeten omvatten. Voor deze strijd zijn in hun ogen eveneens terroristische aanslagen in het Westen noodzakelijk.
Voor Nederland is deze dreiging de afgelopen periode toegenomen. Dit komt in de eerste plaats door actuele gebeurtenissen als de oorlog in Gaza of koranschendingen in diverse Europese landen. Dit kan een mobiliserende werking hebben op Nederlandse jihadisten en op radicaal islamitische personen, zowel binnen als buiten de jihadistische beweging. Ook kunnen personen onder invloed van online propaganda buiten de gekende netwerken om radicaliseren.
Aanslagplannen van netwerken verijdeld, aanslagen in Europa door ISIS geïnspireerd
In Nederland en Europa hebben politie en inlichtingen- en veiligheidsdiensten sinds eind 2022 een aantal aanslagen verstoord van door ISKP geïnspireerde of aangestuurde netwerken. Ook in Turkije, Syrië̈ en Afghanistan zijn aanslagen verstoord van aan ISKP ge- relateerde personen en netwerken die verantwoordelijk waren voor aanslagplanning in Europa. Het toegenomen aantal verstoringen van aanslagplots duidt aan de ene kant op een hogere aanslagdreiging vanuit ISKP richting Europa. Aan de andere kant benadrukt het de effectiviteit van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in binnen- en buitenland.
Verhoogde dreiging door mobiliserende gebeurtenissen
Hoewel de dreiging van transnationale netwerken die zijn verbonden aan buitenlandse jihadistische organisaties is afgenomen ten opzichte van het begin van het jaar, is er toch sprake van een verhoogde terroristische dreiging. Door de ontwikkelingen rond de oorlog in Gaza en koranschendingen in verschillende Europese landen kunnen enkelingen of kleine groepen binnen de jihadistische beweging eerder geneigd zijn om over te gaan tot geweld. Deze gebeurtenissen hebben daarnaast ook een mobiliserende werking voor Nederlandse jihadisten en radicaal islamitische personen buiten de jihadistische beweging. De verwachting is dat deze verhoogde dreiging niet snel afneemt.
Daarnaast verhogen de koranschendingen door extreemrechtse en anti-islamactivisten sinds begin dit jaar in Zweden, Denemarken en in mindere mate Nederland de jihadistische dreiging richting Europa. De vernielingen kregen veel media-aandacht in het Midden-Oosten en Azië en plaatsten Zweden, Denemarken en Nederland op de radar van jihadistische organisaties.
ISKP wil zich manifesteren met aanslagen in het Westen
De Afghaanse afdeling van ISIS, ISKP, ontwikkelde zich het afgelopen jaar van een terroristische organisatie die zich vooral richt op Afghanistan naar een organisatie die eveneens buiten de landsgrenzen opereert. De dreiging voor het Westen wordt vooral gevormd door relatief autonome, transnationale netwerken die zijn verbonden aan ISKP. Via onlineberichten roept ISKP moslims in het Westen op om aanslagen te plegen. De arrestatie van leden van een aan ISKP verbonden netwerk in diverse Europese landen bewees in juli dit jaar deze internationale focus.
Gaza-oorlog kan ook Nederlandse jihadistische beweging mobiliseren
Hoewel de Nederlandse jihadistische beweging in zijn geheel minder actief lijkt dan enkele jaren geleden, is het gedachtegoed zelf niet verdwenen. Het is op korte termijn niet waarschijnlijk dat er een nieuw kalifaat ontstaat, maar de stichting van een islamitische staat blijft nog altijd een ideaalbeeld voor jihadisten waarvoor zij in principe bereid zijn om geweld te gebruiken. Daarnaast blijft het voorstelbaar dat iemand op individuele basis of in klein verband besluit over te gaan tot een geweldsdaad, bijvoorbeeld naar aanleiding van de Gaza-oorlog of incidenten die worden opgevat als godslastering. Zoals hierboven beschreven kan de oorlog in Gaza de jihadistische beweging opnieuw mobiliseren. Ook wanneer het niet zorgt voor een opleving van de beweging als geheel, kunnen individuen worden aangespoord om over te gaan tot geweld of anderszins in actie te komen.
Ontwikkeling jihadistische groeperingen buiten Europa
Organisaties als ISIS en ISKP staan onder militaire druk in respectievelijk Syrië en Irak en Afghanistan. Daarnaast verschuift het zwaartepunt van jihadistisch geweld van het Midden-Oosten naar delen van Afrika, zoals West-Afrika, de Sahel en de Hoorn van Afrika. Wanneer lokale jihadistische groeperingen aldaar grondgebied weten te bezetten en een vrijhaven creëren, is het mogelijk dat meer internationaal georiënteerde groepen van daaruit aanslagen in het Westen gaan aanmoedigen, voorbereiden of aansturen.
Bovenstaande tekst is een webtekst gebaseerd op de inhoud van het hoofdstuk 'Jihadisme en radicale islam' uit het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) December 2023. Bekijk het volledige document via deze link.