Update Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie COVID-19 (nr. 29)

Alleen samen krijgen we corona onder controle. In Nederland willen we met intensieve en activerende communicatie bijdragen aan de aanpak van het coronavirus. Dat vraagt om eenduidige en duidelijke informatie, handelingsperspectieven en betekenisgeving. We sluiten zoveel mogelijk aan op de (informatie)behoeften en de gevoelens die er leven.

Daarom werken we samen: alle departementen en andere onderdelen van de Rijksoverheid werken samen. Regionale overheden (veiligheidsregio’s, gemeenten, GGD’s) zijn nauw aangesloten en worden zo goed mogelijk ondersteund in hun communicatie.

Heb jij een communicatieaanpak, een case, verhaal of iets anders gerelateerd aan communicatie rondom COVID-19 dan delen we dat graag via deze nieuwsbrief. Laat het ons weten via communicatiecovid@minjenv.nl.

Coronatijd: 1 jaar crisiscommunicatie bij VR Fryslân
10 maart 2021, precies een jaar nadat de eerste besmettingen met het COVID-19-virus in Fryslân bekend werden. Maar ook de dag dat er in één keer een heleboel veranderde binnen onze organisatie. Want als crisisorganisatie zijn we gewend te werken aan een ‘flitscrisis’, situaties waarin je razendsnel schakelt zoals bijvoorbeeld extreme weersomstandigheden. Een jaar lang corona is natuurlijk totaal iets anders.

Lees het hele artikel.

Magazine Sociale Stabiliteit Verbindende communicatie in cororatijd

Bij spanningen en polarisatie rondom corona heeft de Expertise-unit Sociale Stabiliteit  (ESS) het Denkkader Polarisatie en Dilemmalogica ingezet om te komen tot een communicatiestrategie die verbinding centraal stelt, het zogenoemde tweede register. Een tweegesprek tussen de bedenkers ervan: Bart Brandsma en Guido Rijnja. ‘Luisteren creëert ruimte en rust.’

Recent zijn de volgende visuals aangepast of nieuw gemaakt:

• Factsheet ‘Geen ruimte voor versoepeling lockdown’ (23 maart)
• Beeldsamenvatting voor laaggeletterden en anderstaligen (23 maart)
• Toolkit 'Communicatiemiddelen avondklok' (26 maart)
• Toolkit 'Communicatiemiddelen basisregels' (26 maart)
• Factsheet 'Reizen en vakanties' (23 maart)
• Factsheet ‘Uitbreiding Steun- en herstelpakket’ (12 maart)
• Factsheet ‘Sporten tijdens de lockdown’ (8 maart)
• Factsheet ‘Winkelen op afspraak’ (8 maart)
• Factsheet ‘Winkelen en boodschappen doen’ (8 maart)
• Factsheet ‘Bestellen en afhalen’ (9 februari)

We willen de basisregels nog meer onder de aandacht brengen. Daarom zetten we vanuit de Rijksoverheid via een crossmediale aanpak diverse middelen zo breed mogelijk in. Om het bereik te vergroten verzoeken wij de gemeenten en veiligheidsregio’s deze middelen vooral ook lokaal in te zetten. De middelen worden onder andere gedeeld via deze nieuwsbrief en via Coronavirus: beeld en video | Coronavirus COVID-19 | Rijksoverheid.nl.

Download hier de toolkit met de communicatiemiddelen Basisregels. 

Waarom zijn de basisregels juist nu belangrijk?
Om besmettingen te voorkomen is het belangrijk dat we ons aan de basisregels houden. Steeds meer mensen zijn door vaccinaties beschermd tegen het coronavirus. Maar er worden nu ook nog steeds mensen ziek. De basisregels helpen om besmetting van jezelf en anderen met het coronavirus te voorkomen. Ook als je al gevaccineerd bent. Als we onze handen wassen, afstand houden, en thuisblijven en testen bij klachten, worden er minder mensen besmet. Zo is er sneller weer meer mogelijk.

Animaties
Over de basisregels worden vier animaties van 20 seconden gemaakt. De animaties worden betaald en forced (video kan niet weggeklikt of uitgezet worden) ingezet op de videokanalen van Talpa, Ster en RTL. En via de eigen kanalen van de rijksoverheid: website en social. Looptijd tot in ieder geval eind mei.

De eerste animatie gaat over het basisverhaal. Hoe werkt besmetting en waarom zijn de basisregels juist nu nodig. Deze is vanaf vrijdag live. Gefaseerd volgen op korte termijn de drie animaties waarin meer wordt uitgelegd over het waarom, hoe, waar en wanneer van: handen wassen, afstand houden en testen en thuisblijven.

Advertentietekst voor huis-aan-huisbladen
In een beknopte advertentietekst wordt uitgelegd waarom de basisregels juist nu belangrijk zijn en welke het zijn.

Online bannering
Er komen vier banners. Deze worden context gerelateerd geplaatst op nieuwssites. Vanaf 25 maart tot eind mei.

Social post animaties
Er is een visual met verdiepende informatie.

Radio en tv-spots testen en thuisblijven
Sinds afgelopen weekend zijn er radiospots te horen over het belang van testen en thuisblijven. Deze zijn tot en met april te horen op publieke en commerciële radiozenders en online via Spotify. Tv-spots over testen en thuisblijven zijn vanaf zaterdag 27 maart te zien op televisie.

In deze rubriek houden we u op de hoogte over de laatste stand van zaken over de communicatie rondom de coronavaccinatie. Deze informatie delen we namens VWS.

Verder met AstraZeneca

Naar aanleiding van de beslissing om door te starten met de vaccinatie met AstraZeneca hebben we materialen ontwikkeld die informatie geven en ingaan op specifieke vragen over dit vaccin.

Advertentie in landelijke dagbladen

Op 23 maart verscheen er een advertentie in landelijke dagbladen. Deze kan natuurlijk verder worden verspreid, bijvoorbeeld door het door te plaatsen op gemeentepagina’s en op websites. Er kan hiervoor een drukwerkbestand aangevraagd worden.

Website

Er staat actuele informatie over AstraZeneca op de website: Ik krijg of kreeg een AstraZeneca-prik. Wat moet ik weten over de hervatting van de vaccinatie? | Rijksoverheid.nl.

Social posts

Wat betekent het als een vaccin veilig en effectief is? Ton de Boer, voorzitter van medicijnautoriteit CBG, geeft in een video antwoord op vragen als: hoe is er onderzoek gedaan naar de bijwerkingen, hoe groot is het risico en moet ik mij zorgen maken om het AstraZeneca-vaccin.

Blog

Op de nieuwe weblogpagina op coronavaccinatie.nl hebben we een artikel over AstraZeneca gepubliceerd: AstraZeneca is toch veilig: hoe zit dat? | Publicatie | Rijksoverheid.nl

Talkshow – komt er aan

Deze week wordt een nieuwe online talkshow opgenomen met presentator Daphne Bunskoek en verschillende experts en zorgmedewerkers, die in het teken zal staan van vragen over AstraZeneca. We zullen deze talkshow verspreiden via socials en koepelorganisaties.

Coronavaccinatie & Zwangerschap

Veel mensen halen informatie over coronavaccinatie van internet, social media en andere mediabronnen. Informatie verspreidt zich razendsnel, maar niet alles is waar. Op de pagina ‘Vaccineren tegen corona’ staat een aantal vragen over coronavaccinatie met een uitleg van verschillende experts. Over het onderwerp ‘Vaccineren tegen corona bij zwangerschap en kinderwens’ interviewden we Dr. Schoenmakers, gynaecoloog-perinatoloog in het Erasmus MC in Rotterdam en lid van de Gezondheidsraad. Bij dit interview wordt ook verwezen naar diverse andere bronnen, zoals de video van Marjolein van Egmond over dit onderwerp. De interviewpagina is ook te bereiken via de blogpagina: Weblogs over coronavaccinatie | Vaccinatie tegen het coronavirus | Rijksoverheid.nl

Feiten en fabels over vaccinatie tegen corona

Zit er coronavirus in het vaccin? En kan je borstvoeding geven als je gevaccineerd wordt? In een video van het RIVM bespreekt Prof. dr. Cécile van Els, hoogleraar vaccinologie, feiten en weerlegt fabels over vaccinatie.

De vaccinmakelaar video

Wat als niet vijf maar zeven prikken uit een flacon worden gehaald? Wat als een instelling per ongeluk teveel heeft besteld? Dan blijft er coronavaccin over en komt de vaccinmakelaar van het RIVM in actie. In de video 'Wat doet een vaccinmakelaar?' vertellen we meer over deze functie die er op gericht is om verspilling te voorkomen.

Updates website

De website coronavaccinatie.nl wordt continu bijgewerkt en van nieuwe informatie voorzien. Zo vind je er een update van de publieksvriendelijke versie van de vaccinatieplanning en een uitleg over medische risicogroepen. Bij de Wanneer krijg ik een vaccinatie tegen het coronavirus? - tool wordt nu meer precies aangeduid wanneer de groep waartoe je behoort, start met vaccineren. Andere updates zijn:

Welke medische risicogroepen krijgen met voorrang een coronavaccinatie? | Rijksoverheid.nl

Volgorde en periode van vaccinatie tegen het coronavirus in Nederland | Vaccinatie tegen het coronavirus | Rijksoverheid.nl

Studentensportcampagne

Jongeren krijgen steeds meer vrijheden als het aankomt op sporten. Ook rondom en tijdens het sporten is het van belang dat de basismaatregelen worden nageleefd. In samenwerking met Studentensport Nederland, ontwikkelen we een postergenerator. Met de slogan ‘’We mogen weer sporten, laten we dat samen zo houden” willen we jongeren motiveren om ook tijdens het sporten de basismaatregelen na te leven. Met de postergenerator kunnen sportverenigingen hun eigen beeldmateriaal en logo uploaden, zodat ze een gepersonaliseerde poster kunnen maken. Deze kan zowel als print of social uiting worden ingezet. We willen dit breder uitrollen, zodat uiteindelijk alle sportclubs in Nederland er gebruik van kunnen maken.

Jongerencampagne Samen niet stuk

Met Samen niet stuk willen we jongeren inspireren en activeren om iets voor een ander te doen en daarmee samen deze tijd door te komen. De campagne is afgetrapt met de heren van StukTV en wordt nu voortgezet door verschillende jongerenmedia. Met FunX is een radiocommercial gemaakt waarin jongeren worden gemotiveerd positief te blijven en in actie te komen om een ander te helpen. VICE schrijft meerdere advertorials met inspirerende verhalen van jongeren die zich juist in deze coronatijd inzetten voor een ander. Ook Glamour en Cosmopolitan gaan inspirerende verhalen van jongeren delen. Tot slot start SLAM! volgende week met de Serenade Service. Luisteraars kunnen iemand in het zonnetje zetten die zich in coronatijd heeft ingezet voor een ander. De mooiste acties worden beloond met een persoonlijke serenade die live in het Avondcircus gegeven wordt. Voor degene die niet in de show komen is er ook de mogelijkheid om online op de actiepagina van SLAM! met de serenade generator een eigen serenade te maken.

Scholierencampagne

Nu de middelbare scholen en het mbo deels geopend zijn, is OCW sinds 8 maart live met de eerder gevoerde scholierencampagne. Deze campagne is gericht op middelbare scholieren en MBO-studenten in de leeftijd van 12 - 18 jaar. Voor de campagne zijn uitingen gemaakt, met persoonlijke motivaties van jongeren waarom zij zich aan de maatregelen op school houden. Scholieren worden er met de campagne op geattendeerd dat ze 1,5 meter afstand houden en buiten het lokaal een mondkapje dragen. De uitingen worden verspreid via Instagram, Facebook en Snapchat. De posters kan je hier downloaden.

Deelcampagne quarantaine

Sinds 5 maart zijn we live met campagne in samenwerking met TeamNL/NOC*NSF. Door te laten zien hoe de ambassadeurs omgaan met thuisquarantaine en door hun met jongeren in gesprek te laten gaan, willen wij jongeren inspireren en positief motiveren mee te doen. We hebben van de ambassadeurs minidocumentaires ontwikkeld waarin tips onder de aandacht worden gebracht hoe je je thuisquarantaine door kunt komen en waarom dat zo belangrijk is. Ook is er 16 maart een livestream met de ambassadeurs geweest waar jongeren hun vraag konden stellen. We hebben veel bereik gerealiseerd en zoveel mogelijk vragen van de doelgroep beantwoord. Deze livestream en de minidocumentaires zijn terug te zien op ons VWS Youtube kanaal. Dit alles wordt geladen onder #samennietstuk. StukTV heeft de beweging afgetrapt voor #samennietstuk: Het is een moeilijke tijd voor ons allemaal. Misschien ben jij of ken jij iemand die het ook lastig heeft in deze periode. Eigenlijk kunnen we allemaal wel wat positiviteit gebruiken! Meerdere jongeren initiatieven worden de komende tijd onder #samennietstuk geladen worden.

Daarnaast staan 2 campagnes ook specifiek gericht op jongeren live. De Coronaconflict campagne (www.coronaconflict.nl) en #ffvolhouden, i.s.m. jongerenwerkers organisatie BV Jong. We zien voor Coronaconflict dat steeds meer jongeren hun conflict delen en hier advies op vragen via de Instagram pagina. Hier zit een fulltime webcare team achter die alle vragen snel beantwoordt. Bij de #ffvolhouden campagne blijven verschillende filmpjes binnenkomen, die jongeren zelf maken om te laten zien hoe zij met quarantaine omgaan. De winnaar van de eerste prijs in de eerste ronde is bekend, zie hier de inzending.

Voor de lage SES doelgroep is een flyer in begrijpelijke taal ontwikkeld (hier te downloaden). Deze ligt inmiddels bij Voedselbanken door heel Nederland. Aan verdere verspreiding wordt gewerkt.

Draagvlak, sentiment maatregelen en eventuele versoepelingen en vertrouwen vaccinatiebeleid (22 maart 2021)

De belangrijkste uitkomsten daarvan:

• Het draagvlak van de één-bezoekersregel en de avondklok nemen beiden verder af. De één-bezoekersregel wordt nog steeds het minst prettig en het moeilijkst gevonden.
• De naleving van de één-bezoekersregel en avondklok blijven wel stabiel. Nog steeds houdt de overgrote meerderheid van de Nederlanders zich hieraan.
• Men vindt de maatregel dat je maximaal 1 bezoeker mag ontvangen minder effectief dan een maand geleden.
• Het opheffen van de avondklok en het weer openen van de horeca buiten (terrassen) verwachten de meeste mensen als eerste versoepeling.
• Wanneer men weer versoepelingen verwacht, varieert sterk. Een klein deel verwacht dit al per 30 maart, maar een grote groep verwacht pas meer versoepelingen in de maanden daarna.
• Ongeveer de helft van de Nederlanders staat achter zowel de huidige maatregelen als de bijbehorende versoepelingen die door de Rijksoverheid worden getroffen.
• Over de informatie en communicatie over het coronavirus vanuit de Rijksoverheid is ook een kleine meerderheid van de Nederlanders tevreden.
• Men maakt zich meer zorgen over of de overheid de juiste maatregelen neemt ten opzichte van twee weken geleden.
• Een aanzienlijk aandeel Nederlanders heeft twijfels bij de vaccinatiestrategie, de vaccins zelf en de informatie vanuit de Rijksoverheid hierover.

Omgevingsanalyses NKC (18 mrt – 26 mrt):

• De verkiezingen en de start van de kabinetsformatie zorgen voor een tijdelijke dip in de coronaberichtgeving. Vanaf donderdagavond staat corona weer volop in de aandacht van de media en op sociale media, omdat Nederland en andere EU-landen na nieuw EMA-onderzoek besluiten het vaccineren met AstraZeneca te hervatten. Zoals altijd zorgt de berichtgeving over AstraZeneca online voor veel discussie, met een scherpe scheidslijn tussen degenen die snelheid in de vaccinatiecampagne bepleiten, mensen die meer voorlichting bepleiten om het vertrouwen op te krikken en degenen die het vertrouwen in AstraZeneca (al eerder) kwijt zijn geraakt.  
• De tijdelijke stop op AstraZeneca heeft er mede voor gezorgd dat Nederland qua vaccinatietempo weer is weggezakt, wat voor toenemende kritiek en trending hashtags als #vaccinatietempo en #vaccinatiestrategie op sociale media zorgt. In een reeks media roepen diverse deskundigen op het tempo te verhogen door voorraden sneller weg te prikken of de doelgroepenstrategie te herzien. De publiciteit heeft veel vragen tot gevolg op de persconferentie van Rutte en De Jonge.
• In aanloop naar die persconferentie wordt, ondanks aanvankelijk positieve geluiden van D66-ministers, al snel duidelijk dat er toch geen versoepelingen in zitten omdat het epidemiologisch beeld dat niet toelaat. In media en op sociale media wordt gewezen op het perspectief dat op 8 maart werd geschetst en wordt gesproken van ‘verbroken verkiezingsbeloften’. Door met name tweets van FvD richt de kritiek zich ook op leden van het OMT, die in het weekend al voorsorteerden op verlenging van de lockdown. Na de persconferenties reageren de meeste brancheorganisaties teleurgesteld en roepen zij op tot sneller openingsperspectief en meer steun.
• De meeste aandacht gaat echter uit naar de avondklok, die een uur wordt opgeschoven naar 22.00 uur. Er heerst veel onduidelijkheid over de gedachtegang achter die aanpassing: is het de Ramadan, waar Aboutaleb op wees, of de zomertijd of toch wat anders? En ook de argumentatie die Rutte geeft dat de avondklok ook om 22.00 uur nog effectief is wordt door de meeste mensen niet begrepen, omdat dit in tegenspraak is met wat hij in januari in een debat zei.
• Tot slot is er veel te doen over de positieve tests van staatssecretaris Keijzer en met name minister en verkenner Ollongren. Op sociale media vragen mensen zich massaal af waarom kabinetsleden niet in quarantaine zijn gegaan in afwachting van hun testuitslagen. Er heerst veel onduidelijkheid over de categorieën die het RIVM hanteert en veel onbegrip dat het kabinet niet wat strikter omspringt met de quarantaineregels. Daarnaast verbazen velen zich erover dat er in Den Haag niet vaker online vergaderd wordt, het besluit om de ministerraad voorlopig digitaal te laten vergaderen wordt daarom met het nodige cynisme ontvangen.

Omgevingsanalyse VWS (26 maart):

• In de analyses van het coronadebat staan vooral het ‘felle commentaar’ van de Kamer op het vaccinatiebeleid en de kritiek op de onderbouwing voor de verlating van de avondklok centraal. “Terug van nooit helemaal weggeweest: het chagrijn in de Tweede Kamer over vaccineren”, zo schrijft NRC. De Kamer zou ‘gefrustreerd’ zijn over het lage tempo en de grote voorraden die Nederland aanhoudt, aldus NRC. De vraag die volgens de parlementaire pers tijdens het debat vooral klonk was waarom Nederland niet overgaat op de ‘eenprikstrategie’. Wat betreft de avondklok gaat de Kamer na ‘gemor’ akkoord. Volgens de Volkskrant had de Kamer wel vragen bij de argumenten die premier Rutte gebruikte om de avondklok een uur te verlaten, want die zouden ‘niet meer te volgen’ zijn.
• Het nieuws dat verkenner en minister Kajsa Ollongren besmet is met het coronavirus wordt vanochtend al snel breed gedeeld en roept veel reacties op bij journalisten en algemeen publiek (op Twitter). Hoewel steeds duidelijker wordt dat het kabinet onder ‘overige contacten’ viel (na de besmetting van staatssecretaris Keijzer) lijkt de oproep aan het kabinet om in quarantaine te gaan steeds groter te worden. Het lijkt dan vooral om een gevoelskwestie te gaan, met reacties als: 'Volgens mij zei Rutte dat we niet de randjes op moesten zoeken'; 'Hup alle politici in quarantaine als je COVID-19 serieus neemt'. Hoofd IC Armand Girbes (Amsterdam UMC) reageert ook op Twitter: “Het zal wel niet 'politiek' correct of braafpraterig zijn, maar ik roep de @minpres en zijn team op zich te laten vaccineren (met spoed). Ons land is niet gebaat bij ziekte (of erger) regeringsleden en volksvertegenwoordigers, zeker als het mijdbaar is.” NB: De aandacht is al snel afgeleid als een ANP-foto gepubliceerd wordt van Ollongren’s formatie-aantekeningen.
• Uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel onder ruim 25.000 leden blijkt dat 42% vindt dat Hugo de Jonge in een volgend kabinet weer minister van VWS mag worden. 46% zou dat niet acceptabel vinden. Sommigen opperen dat de CDA'er alleen blijft tijdens de coronacrisis, en daarna plaatsmaakt voor iemand anders. Veel deelnemers erkennen dat er dingen fout zijn gegaan in het coronabeleid, maar geloven wel dat De Jonge handelt uit een goed hart. Maar vooral denken veel mensen dat er geen beter alternatief is voor de post van zorgminister. Anderen vinden het onverstandig om midden in de crisis een andere minister te krijgen.

Karakterisering van de berichtgeving:

• De ochtendkranten belichten twee punten naar aanleiding van de besmetting van minister Ollongren; Houden politici zich aan de coronaregels? En: Had het kabinet al niet veel langer digitaal moeten vergaderen? NRC en het hoofdredactioneel commentaar van De Telegraaf beantwoorden de eerste vraag verschillend. Zo stelt De Telegraaf dat het kabinet ‘verwarrend gedrag’ vertoont en niet goed op de hoogte is van de eigen opgestelde regels, terwijl NRC  benoemt dat Ollongren en andere politici zich juist ‘exact’ aan de regels houden. Wel stelt NRC dat burgers blijkbaar meer van hun leiders verwachten in een grote crisis. Dat verschillende fractievoorzitters dan ook in quarantaine gaan – terwijl dit volgens de regels niet hoeft – zou juist kunnen zorgen voor verwarring over de precieze regels. 
• Aangaande de tweede vraag stelt een bron van het AD dat je je zou kunnen afvragen waarom álle ministers vrijdags naar de ministerraad komen; in andere landen wordt alleen fysiek vergaderd door een zogenoemd rompkabinet. Ook Trouw en de Volkskrant gaan in op de ‘eerste digitale ministerraad’. Volgens de Volkskrant is de stap niet zo ‘vanzelfsprekend’ als die lijkt, terwijl het AD stelt dat de meeste wereldleiders dit al voortdurend doen.
• De aanstelling van minister Van Ark als verkenner zorgt voor kritische reacties op social media. Zo vraagt men zich af of ‘Van Ark niet wat beters te doen heeft als minister in coronatijd’. Daarnaast is er een groep die zegt weinig vertrouwen te hebben in de minister, omdat zij ‘op de hoogte was van de toeslagenellende maar gewoon de andere kant op keek’.
• Uit gesprekken van BNR met vakbonden en bronnen in en rondom de zorg blijkt dat medewerkers van tientallen zorginstellingen zich door hun werkgever onder druk gezet voelen om zich te laten vaccineren. Bij CNV en de FNV komen meldingen binnen van werkgevers die dreigen met ontslag, stopzetten van loon en daarbij geen emotionele chantage schuwen, zo stelt BNR. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland zeggen niet te weten of deze situaties voorkomen. NU’91 en CNV vinden dat het ‘alle grenzen te buiten gaat’, maar benadrukken wel het belang van vaccineren.

We willen alle communicatieprofessionals die zich binnen de (semi)overheid bezighouden met het coronavirus informeren over de laatste stand van zaken van de nationale communicatieaanpak. Dit zijn departementen, relevante uitvoeringsorganisaties, veiligheidsregio’s, gemeentes en GGD’en.

Aan- of afmelden 

U kunt zich aan- of afmelden voor de update NKC via de website van de NCTV.